نام علمی:Alectoris Chukar

 از فرمانرو جانوران، شاخه طنابداران،رده پرندگان، راسته ماکیان سانان، تیره قرقاولان، زیر خانواده کبکیان

Kingdom:Animalia

 Phylum: Chordata

Class: Aves

 Order: Galliformes

Family: Phasianidae

Genus: Alectoris

Species: A. chukar

زیستگاه: علفزارها و مراتع

عوامل تهدید کننده: علاوه بر انسان و حیوانات گوشتخوار ، از دست دادن زیستگاه و استفاده بی رویه از آفت کشها از عوامل تهدید کننده این پرنده هستند. اما بطور کلی نسل کبک ها به صورت جهانی در معرض خطر نیست. در اکثر مناطق، جمعیت آنها ثابت بوده یا در حال افزایش است. با وجود این، با از بین رفتن زیستگاه های طبیعی و شکار بیش از حد، ممکن است بر جمعیت آنها موثر باشد. همچنین انتقال بیماری از مرغ های خانگی و یا بوقلمون ها، می تواند بر جمعیت آنها اثر گذارد.

دوران تفریخ: 24 روز

تعداد تخم ها: 7-12 عدد

سن بلوغ: 7 ماهگی

طول عمر: 3-5 سال

طول بدن: 20 سانتی متر

ارتفاع: 25-20سانتی متر

وزن بدن: از 510 تا 680 گرم با متوسط 595 گرم . نرها (با وزن 510 تا 800 گرم) کمی از ماده ها (با وزن 450 تا 680 گرم) از لحاظ طول و وزن بزرگترند.

معرفی: 

14 گونه مختلف از این نوع پرنده تاکنون شناسایی شده است. زیستگاه طبیعی این پرنده از کوه های منطقه خاورمیانه و آسیا از شرق یونان و جنوب بلغارستان، آسیای صغیر تا منچوری چین گسترده است. کبک در آمریکای شمالی، هاوایی و نیوزیلند نیز از جمعیت خوبی برخوردار شده است.

زیستگاه طبیعی

کبک را می توان در دامنه ها، کوه ها و صخره ها یافت.

مشخصات ظاهری

وزن: از 510 تا 680 گرم با متوسط 595 گرم

نرها (با وزن 510 تا 800 گرم) کمی از ماده ها (با وزن 450 تا 680 گرم) از لحاظ طول و وزن بزرگترند. ترکیب پرها در هر دو جنس نر و ماده یکسان است. رنگ این پرنده قهوه ای مایل به خاکستری در بالا و زرد کمرنگ در قسمت شکم است. یک خط سیاه از قسمت جلوی سر آغاز شده و پس از عبور از چشمها و گردن, در قسمت بالای سینه تمام می شود و سر و سینه خاکستری پرنده را از قسمت سفید رنگ گلو جدا می کند. پهلوی پرنده با ترکیبی از رنگ سیاه و شاه بلوطی متمایل به سفید پوشانده شده و پرهای انتهایی بال، به رنگ شاه بلوطی هستند. نوک، لبه پلک ها، ساق و پاهای کبک به رنگ صورتی تا قرمز سیر هستند. اگرچه هر دو جنس نر و ماده ممکن است دارای یک سیخک کوچک در قوزک پا باشند، ولی این معمولا از مشخصات جنس نر است. کبک های نابالغ کوچکتر هستند و به رنگ قهوه ای و خاکستری هستند. در زیستگاه طبیعی این پرنده، رنگ آن بسته به موقعیت جغرافیایی منطقه متغیر است. رنگ پرندگان مناطق خشک تر، بیشتر متمایل به خاکستری و سفید است.

تولید مثل

جوجه های کبک

فواصل تولید مثل: کبک ها بسته به شرایط محیطی، یک مرتبه در سال تولید مثل می کنند.

فصل تولید مثل: از فروردین آغاز شده و بسته به منطقه جغرافیایی ممکن است تا اواخر تیر و اوایل مرداد نیز در مناطق سردسیر ادامه یابد.

تعداد تخم ها: از 7 تا 21 عدد

مدت زمان خوابیدن بر روی تخم ها: 24 روز به طور متوسط

کبک ها تک همسر هستند. نرها با نشان دادن تمایل خود به ماده با کج کردن سر و باز کردن بال ها و نمایش آنها در اواخر اسفند اقدام به جفت گیری می کنند. هنگام خشکسالی و کمبود غذا، عمل تولید مثل ممکن است محدود به چند پرنده شود. نرها از ماده ها در مقابل نرهای دیگر محافظت می کنند.

آشیانه کبک از ساقه های ساده که گاهی با پر و خاشاک پوشانده می شود، در میان صخره ها و یا مناطق پر از بوته و خاشاک، تشکیل می گردد. یافتن آشیانه کبک ها مشکل است و به خوبی تحت مطالعه قرار نگرفته اند. تعداد تخم ها بسته به شرایط محیطی از 7 تا 21 عدد متغیر است. دوره خوابیدن روی تخم ها معمولا 24 روز است و این عمل معمولا وظیفه ماده است. از اواسط اردیبهشت تا اواسط مرداد، جوجه ها از تخم بیرون می آیند که بستگی به موفقیت تخم اول دارد. جوجه ها در هنگام بیرون آمدن از تخم، باهوش و توانا هستند و می توانند پس از چند هفته، پرواز کنند. پس از گذشت 12 هفته، جوجه ها بالغ می شوند. نرها معمولا تا زمان پرورش جوجه ها با خانواده می مانند، اگرچه بعضی از آنها پس از تخمگذاری ماده، خانواده را ترک و به نرهای دیگر ملحق می شوند. هنوز زمان زیادی تا شناختن کامل عادات تولید مثل کبک ها مانده است.

مادر و شاید هم پدر، از جوجه ها مراقبت می کنند تا آنها مستقل گردند.

رفتار

کبک ها در هنگام صبح و بعد از ظهر در روی زمین به چرا مشغولند. آنها مهاجرت نمی کنند و جابجایی های فصلی آنها فقط در ارتفاع است. پرواز کبک معمولا در هنگام احساس خطر انجام می شود و به مسافت های کوتاه و در سراشیبی محدود است. هنگام عبور از ناهمواری های سطح زمین، کبک ها بر روی پاهای خود جست می کنند و ترجیح می دهند بدوند تا پرواز کنند. گروه اجتماعی اولیه از یک دسته کبک شامل تعداد گوناگونی از بالغ ها و جوجه هایشان تشکیل می شود و بزرگترین گروه ها را می توان در چشمه ها دید. گروه های بزرگتر در زمستان تشکیل می شوند. کبک ها در هنگام شب را زیر بوته ها و یا داخل صخره ها به سر می برند. نرها به طور فعال از قلمرو خود دفاع می کنند.

ارتباط و قوه ادراک

کبک در حالت های گوناگون، از صداهای مختلف استفاده می کند که به سه دسته تقسیم می شوند: هشداری، جنگی و جنسی. بیشترین صدایی که از کبک شنیده می شود با آوای chuck، chuck ،… است که از هر دو جنس نر و ماده بر می آید که به تدریج به آوای chukar، chukar ،… تبدیل می گردد و از فواصل دور قابل شنیدن است. از این رو نام کبک را Chukar Partridge گذاشته اند.

عادات غذایی

کبک معمولا از گیاهان شامل علف ها و دانه های آنها، برگ گیاهان و میوه بوته ها بر اساس فراوانی و دسترسی فصلی تغذیه می کنند.

اهمیت منفی اقتصادی برای انسان

کبک به پراکندگی و رشد علف های هرزه کمک می کند. همچنین کبک مستعد ابتلا به بیماری های مرغی بوده و در مزارع پرورش این پرنده، می تواند آن را به انسان منقل کند.

اهمیت مثبت اقتصادی برای انسان

کبک Chukar اولین پرنده ای قابل شکار است که در سال 1893 به آمریکای شمالی وارد شده و برای آژانس های شکار در این منطقه ایجاد درآمد کرده است. دشواری شکار این پرنده و وجود آن در دامنه ها و مناطق دوردست، شکار این پرنده را برای شکارچیان جذاب می کند. گوشت کبک نیز از طعم بسیار خوشمزه ای برخوردار است.

وضعیت بقا

نسل کبک ها به صورت جهانی در معرض خطر نیست. در اکثر مناطق، جمعیت آنها ثابت بوده یا در حال افزایش است. با وجود این، با از بین رفتن زیستگاه های طبیعی و شکار بیش از حد، ممکن است بر جمعیت آنها موثر باشد. همچنین انتقال بیماری از مرغ های خانگی و یا بوقلمون ها، می تواند بر جمعیت آنها اثر گذارد.

خصوصیات در رفتار و عادات

زیستگاه خود را در مناطق ناهموار و لخت دره ها (با درختان پراکنده) انتخاب می کنند معمولا 4 تا 5 پرنده با هم دیده می شوند ولی در پائیز این دسته ها به دسته های 50 تائی می رسد فصل آشیانه سازی بر حسب ارتفاع منطقه زیست تغییر می کند.

غذای این پرنده را گیاهان و بذر تشکیل می دهد. همزمان با تغذیه از مواد فوق مقدار زیادی سنگ ریزه می بلعد که این کار به خرد شدن غذای خورده شده درچینه دان کمک می کند.

ماده ها در فصل جفت گیری هنگام شب و روز آواز می خواند در این موقع پرنده نر در ارتفاعات مستقر شده صدای مخصوصی از خود بروز می دهد که باعث پیدا شدن جفت آن می شود. نرها بسیار جنگجو می باشند و در موقع فرار یا پرواز به سرعت پرواز نموده و صدای دیگری از خود نشان می دهد که تقریبا صدایی مثل جیغ می باشد و همواره یک مسیر پرواز را انتخاب می کند.

آشیانه سازی

فصل آشیانه سازی بر حسب ارتفاع منطقه زیست تغییر می نماید ولی معمولا بین اردیبهشت و تیر و گاهی دیرتر به این کار مبادرت می ورزند آشیانه خیلی ساده و در روی زمین زیر یک صخره یا یک درختچه مثل گون یا در پناه توده ای از گیاهان ساخته می شود ساختمان این آشیانه گاهی از خرده برگ ها و علف های نازک تشکیل می شود و به طور کل خیلی ساده و هیچ گونه ماده ای در تشکیل یا محکم نمودن آن به کار نرفته است و  تقریبا مثل کاسه ای در زمین درست کرده و تخم می گذارد.

نرها در عمل آشیانه سازی به ماده ها کمک می کند و بهداشت در دوران تولید مثل برای آنان حائز اهمیت است پس از ساختن آشیانه مراحل تخم گذاری شروع می شود و تا زمانی که تعداد تخمهائی که پرنده در آن مرحله باید بگذارد کامل نشده تخم گذاری ادامه می یابد به تعداد تخم هایی که در هر دوره تخم گذاری تولید می کند کلاچ می گویند تعداد تخم ها معمولا بین 2 تا 15 عدد تخم متغیر است ولی گهگاهی در یک آشیانه تعداد تخم ها به 20 عدد نیز می رسد. در هنگام جوجه کشی مقداری از پرهای شکمی می ریزد تا تماس مستقیم پوست با تخم ها امکان پذیر شود و حرارت بیشتری به تخم ها برسد و پس از خروج جوجه ها از تخم دوباره پرهای شکمی رشد می کند کبک حدود 24 روز روی تخم ها می خوابد و در این مدت حساسیت زیادی نسبت به تخم ها دارد و چنانچه در نبود والدین دستی از طرف انسان به تخم ها برخورد نماید یا حتی لمس شوند ممکن است دیگر روی تخم ها نخوابد پرنده در این 24 روز مدام به مراقبت از تخم ها می پردازد.

جفت گیری

این پرنده در طبیعت در زمستان از نظر فعالیت های جنسی حالتی خنثی دارد آنها در این هنگام به صورت اجتماعی یا مفرد دیده می شود. در مواقعی ممکن است به صورت جفت جفت دیده می شود اما در این هنگام هم رفتار جنسی نشان نمی دهند.

با نزدیک شدن فصل بهار با هم جفت می شوند پس از تشکیل جفت جفت گیری صورت می گیرد در پی آن آشیانه سازی، تخم گذاری، پرورش جوجه ها انجام می گیرد.

قبل از جفت گیری برای جلب توجه یکدیگر دست به اعمالی می زنند که به آن نمایش گفته می شود اگر چه ماده ها هم در نمایش های جنسی شرکت می کنند ولی اغلب این نمایش ها را نرها انجام می دهند از آنجا که نرها دارای پرهای رنگین و جالب تری هستند این نمایش ها به طور واضح تری در آنها دیده می شود و همان طور که قبلا گفته شد در فصل جفت گیری پرنده نر هنگام شب و روز آواز می خواند.

تولد

در پایان جوجه کشی جوجه ها با نوک زدن به پوسته تخم و حرکت در داخل تخم، پوسته را شکسته از تخم خارج می شوند در انتهای منقار زائده ای به نام الماس وجود دارد که مخصوص شکستن تخم است این زائده روی منقار جوجه ها چند روز پس از تولد از بین می رود.

وضعیت برخورد جوجه ها پس از خروج از تخم با شرایط جدید محیطی در پرندگان به دو دسته تقسیم می شود:

1-زود رس: به جوجه هایی گفته می شود که برای رشد احتیاج زیادی به والدین ندارند این جوجه ها پس از خروج از تخم پوشیده از کرک پر بوده به محض اینکه پرهایشان خشک شود توان حرکت کردن، دویدن و شنا کردن دارند و می توانند غذا تهیه کنند مثل جوجه اردک و ماکیان که جوجه کبک هم  از این دسته می باشند، عموما  به جوجه هایی که بعد  از تولد فورا "آشیانه را ترک کرده و به جستجوی غذا می روند جوجه های لانه گریز می گویند.

2: دیر رس: به جوجه هایی گفته می شود که زندگییشان بستگی به مواظبت و تغذیه بوسیله والدین داشته بدون این مراقبت از بین می روند این جوجه ها مانند جوجه شاهین ها و کبوتر پس از تولد برهنه و ناتوانند که به این جوجه ها لانه پا می گویند.

همانطورکه گفته شد جوجه کبک جزء دسته اول یعنی زودرس می باشد بدین ترتیب که بعد از خروج از تخم بدن آن کاملا" پوشیده از کرک می باشد و به محض خشک شدن به خوبی با مادر برای تغذیه به راه می افتد و آشیانه را ترک می نماید که جزءجوجه های لانه گریز می باشند نا گفته نماند که بسیار زرنگ و به طور غریزی در مقابل خطرات عکس العمل نشان می دهند و خود را در سوراخ سنگ یا زیر بوته ای پنهان می کنند تا اینکه خطر به طور کل برطرف شود.

نکته قابل توجه اینجاست که پرنده ماده که مادر تعدادی جوجه است در هنگام خطر به خاطر اینکه نظر شکارچی یا حیوانات وحشی را به جهتی خلاف جوجه ها تغییر دهد خود را در فاصله ای دورتر از جوجه ها به صورت زخمی و عاجز از پرواز نشان می دهد به صورتی که چند بار خود را به زمین می زند و بلند می شود راه می رود و به این ترتیب شکارچی به فکر این که لقمه را حتی دستگیرش شده به طرف او می رود ولی مادر فاصله خود را حفظ می کند و در اولین فرصتی که از جهت جوجه ها خیالش راحت شد به سرعت پرواز کرده و فرار می  کند و شکارچی را مبهوت می نماید در این فاصله جوجه ها خود را به محل امن یا در زیر سنگ مخفی کرده اند.

مشخصات ظاهری

جوجه ها به رنگ بلوطی تیره، سینه زرد کمرنگ متمایل به صورتی شکم دارای خطوطی به رنگ سفید بلوطی، چشم قهوه ای روشن منقار زرد متمایل به نارنجی، پاها زرد و بدون برآمدگی

صدا و آواز خوانی

صدا در زندگی نه تنها کبک بلکه در زندگی تمام پرندگان نقش بسیار با اهمیتی دارد و طبق تحقیقات روی پرندگان محرک صدا منشا فیزیولوژیک داشته و به ترشحات هورمونی خاص مربوط می گردد آوازهایی که کبک می خواند عموما"به قصد پیدا کردن جفت یا گله خود می باشد یا در حال فرار یا ترس یا احساس خطر با سر و صدای جیغ مانند بقیه را اطلاع می دهند. نحوه اطلاع رسانی به هم مثل انسان می باشد به طوری که با هر لهجه و یا صدائی که با هم ارتباط برقرار می نمایند فهمیده و عمل می نمایند و همین امر باعث شده شکارچیان از این مورد استفاده نموده و با تقلید صدا یا پرنده قفسی یا ضبط صدای پرنده قفسی و پخش آن در طبیعت باعث می شود کبک های دیگر با شنیدن صدا به دور آن جمع شده و باعث شکار آنان شود.