نام ها
نام فارسی: اسبچه خزری
نام عربی: الحصان القزويني القزم / حصان الكاسبيان الصغير
نام انگلیسی: Caspian Miniature Horse / Caspian Pony
نام علمی: Equus ferus caballus (که “Caspian” به عنوان زیرنژاد گنجانده می‌شود)
رده‌بندی حیوان
فرمانرو: جانوران (Animalia)
شاخه: طنابداران (Chordata)
رده: پستانداران (Mammalia)
راسته: فردسمان (Perissodactyla)
خانواده: اسبیان (Equidae)
زیستگاه
اسبچه خزری اصالتاً بومی سواحل جنوبی دریای خزر بویژه استان‌های گیلان و مازندران ایران است. این نژاد بیشتر در مناطق کوهستانی، جلگه‌ای و جنگلی شمال ایران دیده می‌شود. آب و هوای معتدل و پوشش گیاهی مناسب این مناطق شرایط زیستی مطلوبی برای این گونه فراهم کرده است. امروزه برخی جمعیت‌های اسبچه خزری در مراکز پرورشی شهرهای دیگر ایران و کشورهای خارجی نیز وجود دارند، اما خاستگاه و بالاترین غلظت جمعیت آن همچنان اطراف دریای خزر است.
وضعیت حفاظتی
اسبچه خزری طبق نظر سازمان جهانی حفاظت IUCN تا سال‌های اخیر به عنوان گونه‌ای در خطر انقراض (EN) شناخته می‌شد، اگرچه اکنون به خاطر برنامه‌های اصلاح نژادی و پرورش سازمان‌دهی‌شده، وضعیت آن تا حدی بهبود یافته است. این نژاد از نظر تعداد همچنان کمیاب و نیازمند حفاظت ویژه است.
تغذیه
رژیم غذایی اسبچه خزری عموماً شامل علوفه تازه، علف‌های مرتعی، یونجه، برگ‌های جنگلی، و در صورت لزوم دانه و مکمل‌های غذایی دام است. اسبچه‌های پرورشی معمولاً برنامه غذایی ویژه‌ای متناسب با شرایط جسمانی و ورزشی دارند.
عوامل تهدیدکننده
عوامل اصلی تهدید این نژاد شامل کاهش زیستگاه‌های طبیعی به علت توسعه شهری و کشاورزی، ازدواج‌های غیراستاندارد و عدم رعایت اصالت نژادی، نبود برنامه‌های حفاظتی مناسب، تغییرات اقلیمی، و کاهش تنوع ژنتیکی است. پیش از تمرکز بر حفاظت، برخی جمعیت‌ها بر اثر ترکیب نژاد با اسب‌های دیگر در معرض نابودی بودند.
دوران آبستنی، تعداد نوزادان و ویژگی‌های زیستی
دوران آبستنی: حدود ۱۱ ماه (۳۴۰ تا ۳۴۵ روز)
تعداد کره‌ها: معمولاً یک کره اسب
سن بلوغ: حدود ۲ تا ۳ سالگی
طول عمر: ۲۵ تا ۳۰ سال (در شرایط اسارت گاه تا ۳۵ سال)
طول بدن: ۱۰۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر
ارتفاع شانه: ۱۰۰ تا ۱۲۵ سانتی‌متر
وزن بدن: ۱۳۵ تا ۱۸۰ کیلوگرم
نکات جالب
اسبچه خزری یکی از کهن‌ترین و قدیمی‌ترین نژاد اسب‌های کوچک در جهان است که قدمت آن به بیش از ۳ هزار سال پیش از میلاد بازمی‌گردد.
به‌رغم جثه کوچک، این اسبچه‌ها قابلیت سواری کودکان و حتی بزرگسالان سبک‌وزن را دارند و به دلیل هوش، سرعت و چابکی بالا در نمایش‌ها و مسابقات کودکان محبوب‌اند.
معرفی
اسبچه خزری گوهر ملی اسب‌داری و نماد هویتی فرهنگ منطقه شمال ایران است. این نژاد تاریخی که قدمت آن به تمدن‌های باستانی منطقه خزر می‌رسد، در سیر تکامل خود نقش مهمی در حمل و نقل، تشریفات سلطنتی و حتی ساخت آثار هنری ایفا کرده است. ویژگی‌های شگفت‌انگیز اسبچه خزری همچون جثه کوچک، اندام ظریف و چابک، هوش بالا و خلق‌وخو دوستانه آن را منحصر به فرد می‌کند.
امروزه با توجه به کمیاب بودن این نژاد، تلاش‌های ویژه‌ای برای احیا و ثبت ژنتیکی آن انجام می‌شود. پروژه‌های اصلاح نژادی و حفظ اصالت گونه با مشارکت مراکز تحقیقاتی داخلی و بین‌المللی دنبال می‌شود تا از انقراض آن جلوگیری گردد. حضور اسبچه خزری در جشنواره‌ها و مسابقات بین‌المللی، به عنوان سفیر فرهنگی ایران مورد استقبال علاقمندان به اسب در سراسر دنیاست.
حفظ تنوع ژنتیکی اسبچه خزری نه تنها از منظر زیست‌محیطی، بلکه به عنوان میراث فرهنگی و تاریخی، یک ضرورت مهم به شمار می‌آید. این نژاد قابلیت تطبیق زیستی بالایی دارد و با رفتار صمیمانه و ظاهر دلنشینش جایگاه خاصی در میان اسب‌سواران، دامپروران و کودکان دارد.